Khi trời trở lạnh, nhiệt độ hạ thấp, cơ thể thường có xu hướng dự trữ năng lượng khiến việc lưu thông máu kém hơn bình thường. Không khí lạnh thâm nhập qua da sẽ làm cho mạch máu tại các vùng da đó co lại, làm giảm lưu thông của dịch khớp, máu đến các khớp xương làm các màng hoạt dịch và sụn khớp bị thương tổn và gây nên đau nhức.
Ngoài ra, cùng tác động của các yếu tố bên trong cơ thể như tuần hoàn tại chỗ nuôi dưỡng khớp kém, độ nhớt máu, dịch khớp, thay đổi nồng độ hóa chất trung gian hóa học trong cơ thể, thay đổi vận mạch… cũng chính là nguyên nhân góp phần làm xuất hiện các đợt bệnh cơ xương khớp khi giao mùa.
Trời lạnh kèm theo độ ẩm tăng cao do mưa phùn làm cho các gân cơ bị co rút lại, dịch khớp đông hơn. Điều đó khiến khớp trở nên khô cứng, đau mỏi, khó cử động. Hơn nữa khi trời lạnh, các thói quen tập luyện hằng ngày cũng bị giảm đi khiến khí huyết kém lưu thông cũng góp phần làm bệnh nặng thêm.
Ngoài ra, nguyên nhân gây đau khớp còn do bệnh lý khớp mạn tính có sẵn, cùng sức đề kháng và khả năng tự bảo vệ của cơ thể suy giảm, các yếu tố gây bệnh khác tác động xâm phạm đến kinh lạc, cơ, khớp, làm cho khí huyết vận hành trong mạch lạc bị tắc, kinh lạc bất thông mà gây đau. Trong đó hàn là một yếu tố rất quan trọng, vì vậy thời tiết lạnh ẩm làm người bệnh đau tăng lên. Đặc biệt, ở người già, các chức năng hoạt động cơ thể bị suy yếu làm cho khí huyết trở trệ vận hành giảm sút gây nên tình trạng đau và thoái hóa khớp.
Khi trời trở lạnh, người bệnh về xương khớp thường cảm thấy rõ hơn tình trạng đau nhức.
Để đảm bảo hệ thống xương khớp khỏe mạnh trong mùa đông và dự phòng những bệnh lý xương khớp, chúng ta nên tránh những thói quen sau:
1. Thói quen mặc ít áo, không đủ ấm
Vào mùa đông, cơ thể rất dễ bị nhiễm lạnh. Từ đó sức đề kháng có thể bị suy giảm và gây ra đau khớp làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Do đó, khi bước vào mùa đông, việc giữ ấm cơ thể trở nên quan trọng. Khi nghe tin dự báo trời chuyển lạnh nên: tăng cường giữ ấm cơ thể, nhất là giữ ấm cổ, ngực, tay, chân, trong đó đặc biệt lưu ý giữ ấm các khớp dễ bị thoái hóa như (khớp gối, khớp cổ chân, cổ tay, bàn tay…). Để không bị nhiễm lạnh cần tắm nước ấm, mặc quần áo nhiều lớp vào ban ngày (bao gồm cả găng tay và tất ấm), sử dụng chăn điện vào ban đêm hoặc sưởi ấm trong nhà.
Khi khớp có dấu hiệu đau nhức, tê cứng, cần làm ấm xung quanh vị trí đau bằng xoa dầu hoặc sử dụng túi chườm, lá ngải sao với muối… để các mạch máu giãn ra, khí huyết lưu thông được dễ dàng đến nuôi các khớp. Tuy nhiên, không chườm hay xoa dầu nóng trực tiếp lên vùng khớp đang viêm cấp (sưng, nóng, đỏ, đau) sẽ khiến tình trạng sưng viêm trở nên tồi tệ hơn. Ngoài ra, tránh tập thể dục ngoài trời khi thời tiết quá lạnh, nhiều gió, độ ẩm cao hay có mưa …
2. Ngồi làm việc nhiều giờ
Nhiều người có thói quen ngồi làm việc ngại đứng lên đi lại khiến các khớp bất động kéo dài, sẽ dẫn đến tình trạng các khớp đau hơn. Để phòng ngừa, bạn hãy từ bỏ thói quen ngồi làm việc quá lâu tại một vị trí mà hãy tranh thủ một vài phút giải lao đi lại, vận động nhẹ nhàng, vừa giúp tinh thần thoải mái vừa ngăn ngừa bệnh thoái hóa khớp cổ, vai, cột sống.
3. Ngại uống nước
Vào mùa lạnh nhiều người ngại uống nước, không khát không uống nước điều này cũng có thể dẫn đến tình trạng không tốt cho các khớp.
Cần uống đủ nước mỗi ngày để đảm bảo có đủ chất bôi trơn trong khớp và mô khớp, để chúng có thể hoạt động tối ưu trong mùa lạnh.
4. Ngại ăn rau xanh, quả chín
Mùa lạnh nhiều người có thói quen ăn các đồ chiên, xào thậm chí ăn đồ sẵn nhiều gia vị đem lại cảm giác ấm hơn nên sẽ ngại ăn rau, quả… dẫn đến ảnh hưởng đến xương khớp. Trên thực tế chúng ta cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, đủ chất và cân bằng để duy trì cân nặng ở mức vừa phải, tránh béo phì, thừa cân. Nên chú ý chế độ ăn uống: bổ sung đầy đủ protein, các loại vitamin, đặc biệt là vitamin C, D và các nguyên tố vi lượng; đồng thời ăn nhiều thực phẩm chứa nhiều canxi như sữa, chế phẩm từ đậu, các loại hạt, rau củ quả… Nên ăn đồ ăn có nhiều collagen tốt cho xương khớp.
Tránh xa một số loại thực phẩm có thể tác động xấu tới bệnh xương khớp vì những thực phẩm này sẽ sinh ra các chất có thể làm tăng gánh nặng cho khớp, trong đó bao gồm: các chất kích thích, thịt đỏ, đồ đông lạnh, phủ tạng động vật, đồ ăn nhanh, đồ ăn có tính nóng, quá chua hay quá mặn.
5. Ngại vận động, tập thể dục
Nên chú ý chế độ ăn bổ sung đầy đủ protein, các loại vitamin, đặc biệt là vitamin C, D.
Mùa lạnh nhiều người có thói quen ngại vận động, tập thể dục, điều này khiến tình trạng xương khớp bị ảnh hưởng nhiều hơn. Nhất là nhiều người khi bị đau nhức xương khớp thường sợ đau nên không dám cử động khiến các khớp càng trở nên tê cứng. Tuy nhiên, thực chất, khi bị khớp, càng nên vận động thường xuyên nhưng nhẹ nhàng để giúp khí huyết lưu thông, mô sụn có điều kiện hấp thu dưỡng chất và tăng tiết dịch, bôi trơn các khớp.
Nên tập luyện hợp lý để cải thiện chức năng của khớp, hoặc có thể masage, dùng phương pháp trị liệu. Thay vì ngồi một chỗ, mỗi ngày cần dành khoảng 30 phút – 1 tiếng để thực hiện những bài tập thể dục đơn giản như: Bơi lội, đạp xe, cầu lông, tập thái cực quyền, khí công dưỡng sinh, yoga…theo nguyên tắc nhẹ nhàng. Khi thực hành xong sẽ cảm thấy các khớp dễ chịu, giảm đau, vận động được cải thiện. Điều này rất hữu ích không chỉ cho hệ xương khớp mà còn tăng cường sức khỏe, mang lại sự sảng khoái về tinh thần và làm việc có hiệu quả hơn.
BS. Vũ Văn Đại