Ngày 8/11, Sở Y tế Nghệ An (cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo An toàn thực phẩm tỉnh) cho biết đã có công văn gửi các sở, ngành liên quan và UBND của 5 huyện, thị xã ven biển tỉnh Nghệ An, yêu cầu triển khai kịp thời các biện pháp phòng, chống ngộ độc do cá nóc. Đây là động thái sau khi báo chí phản ánh tình trạng người dân ở nhiều xã ven biển huyện Diễn Châu buôn bán cá nóc công khai, tràn lan tại các chợ đầu mối và chợ dân sinh, cũng như việc người dân miền biển vẫn sử dụng cá nóc phổ biến trong bữa ăn hằng ngày, bất chấp đã có nhiều vụ ngộ độc xảy ra.
Cá nóc được bày bán tràn lan tại cảng cá Lạch Vạn, huyện Diễn Châu.
Một góc chợ tại Cảng cá Lạch Vạn, xã Diễn Ngọc, huyện Diễn Châu.
Tại công văn này, Sở Y tế Nghệ An đề nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Công Thương, yêu cầu các đơn vị căn cứ vào các quy định về phân công, phân cấp quản lý an toàn thực phẩm và các quy định liên quan, triển khai công tác bảo đảm ATTP trong việc đánh bắt, kinh doanh và tiêu thụ cá nóc. Trong đó, chú trọng vào công tác tuyên truyền về quy trình khai thác, thu gom, chế biến và kinh doanh cá nóc, đồng thời tăng cường kiểm tra và xử lý các vi phạm theo thẩm quyền.
Sở Y tế yêu cầu UBND các địa phương ven biển như Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Nghi Lộc, thị xã Cửa Lò, Hoàng Mai chỉ đạo các cơ quan chức năng đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao kiến thức ATTP cho cán bộ và nhân dân, nhằm chủ động phòng ngừa ngộ độc do cá nóc. Đồng thời, các địa phương cần tăng cường kiểm tra ATTP nói chung, đặc biệt là hoạt động kinh doanh cá nóc, theo phân công, phân cấp quản lý.
Bên cạnh đó, các địa phương cần chuẩn bị đầy đủ các phương án, lực lượng, phương tiện, vật tư và hóa chất cần thiết để kịp thời ứng phó, giảm thiểu thiệt hại khi có sự cố ngộ độc thực phẩm xảy ra, và thực hiện xử lý vụ ngộ độc (nếu có) theo hướng dẫn của Sở Y tế.
Việc chế biến cá nóc không tuân thủ các quy trình, không có chuyên môn, không được kiểm soát gắt gao tiềm ẩn nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm rất cao, thậm chí nguy hiểm tính mạng.
Trước đó, chuyên trang Gia đình và Xã hội (Báo Sức khoẻ và Đời sống) đã có bài viết phản ánh thực trạng cá nóc được bày bán công khai, tràn lan tại nhiều chợ đầu mối và chợ dân sinh trên địa bàn huyện Diễn Châu.
Nguồn cá nóc chủ yếu đến từ các tiểu thương, người dân mua từ Cảng cá Lạch Vạn (xã Diễn Ngọc), nơi ngư dân các xã ven biển và bãi ngang khai thác cá bằng tàu, thuyền, bè mảng. Cá nóc còn được chế biến thành các món ăn phổ biến trong bữa ăn hằng ngày của người dân.
Nhiều gia đình còn mua cá nóc với số lượng lớn, mổ xẻ, phơi khô để sử dụng lâu dài. Không chỉ cung cấp cho thị trường trong huyện, các tiểu thương còn cung cấp cá nóc cho các khu vực khác trong và ngoài huyện.
Điều đáng lo ngại, mặc dù đã xảy ra nhiều vụ ngộ độc do cá nóc, thói quen tiêu thụ loại cá này vẫn không hề giảm, tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
Tình trạng này đã kéo dài trong nhiều năm. Dù tỉnh Nghệ An đã ban hành chỉ thị về việc phòng, chống ngộ độc cá nóc, nghiêm cấm các tổ chức, cá nhân tham gia vào các hoạt động đánh bắt, thu mua, chế biến, vận chuyển và kinh doanh cá nóc cũng như các sản phẩm từ cá nóc, nhưng thực tế lại chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành chức năng và chính quyền địa phương.
Việc thực hiện chỉ thị còn thiếu đồng bộ, dẫn đến tình trạng cá nóc vẫn được bày bán công khai tại nhiều chợ. Điều này khiến người dân vẫn dễ dàng mua được cá nóc với số lượng lớn để chế biến thành các món ăn.
Cá nóc còn được gọi là “cá tử thần” vì chứa độc tố tetrodotoxin, tập trung chủ yếu ở các bộ phận như gan, thận, tụy, túi tinh, cơ bụng, buồng trứng… Bình thường, độc tố này tồn tại dưới dạng tiền độc tố tetrodomin, vốn không có độc tính. Tuy nhiên, khi cá nóc bị ươn hoặc bị bầm dập, tetrodomin sẽ chuyển hóa thành tetrodotoxin, tạo ra một chất độc cực kỳ mạnh và nguy hiểm khi ăn phải.
Các nhà nghiên cứu cho biết, cá nóc được coi là loại sinh vật có xương sống độc thứ 2 trên thế giới, chỉ đứng sau ếch độc phi tiêu vàng. Theo y học, độc tố tetrodotoxin có trong cá nóc là chất độc cực mạnh, gấp hằng trăm lần so với xyanua. Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, khoảng 10 gram thịt cá nóc chứa độc tố tetrodotoxin khiến người từ khỏe mạnh rơi vào tình trạng ngộ độc. Khoảng từ 1 – 2 mg chất độc tetrodotoxin gây nên tử vong cho con người nếu không được cấp cứu, chữa trị kịp thời.
Độc tố tetrodotoxin trong cá nóc chỉ giảm một nửa khi đun sôi ở 100 độ C trong 6 giờ và bị phá hủy hoàn toàn khi đun ở 200 độ C trong 10 phút. Vì vậy, cách xử lý, sơ chế và chế biến thông thường (nấu, nướng chín) hay phơi khô, độc tố này chưa bị phá hủy.
Khoa Chống độc của Bệnh viện Hữu Nghị Đa khoa Nghệ An cho biết, từ đầu năm đến nay đã tiếp nhận khoảng 5 – 6 ca ngộ độc do cá nóc và ốc bùn bóng.