Lão hóa là một phần tự nhiên của cuộc sống và kéo theo đó là rất nhiều thay đổi, trong đó có mãn dục hoặc mãn kinh – là những thay đổi xảy ra có tính chất nội tiết tố.
Khi già đi, cả nam giới và phụ nữ đều cần phải tìm hiểu về các tình trạng liên quan đến những thay đổi này vì nó ảnh hưởng tới cuộc sống theo nhiều cách.
Ở phụ nữ, quá trình rụng trứng kết thúc và việc sản xuất hormone giảm mạnh trong một khoảng thời gian tương đối ngắn được gọi là mãn kinh. Thuật ngữ mãn dục nam được sử dụng để mô tả mức testosterone giảm liên quan đến lão hóa. Nhưng sự thay đổi hormone liên quan đến lão hóa ở phụ nữ và nam giới là khác nhau.
1. Mãn kinh là gì?
Mãn kinh được định nghĩa là một quá trình lão hóa tự nhiên ở phụ nữ, trong đó chu kỳ kinh nguyệt dừng hẳn vĩnh viễn do tế bào trứng của buồng trứng bắt đầu cạn kiệt.
PGS.TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết – Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương cho biết, theo thống kê của thế giới, tuổi mãn kinh thật sự của người phụ nữ khoảng 50 – 52 tuổi. Đối với phụ nữ Việt Nam, giai đoạn này diễn ra ở 49 – 51 tuổi. Người phụ nữ được xem là mãn kinh khi 12 tháng hoàn toàn không có kinh.
Thông thường, thời kỳ mãn kinh được chẩn đoán sau khoảng thời gian người phụ nữ không có kinh nguyệt trong suốt 12 tháng liên tiếp. Trước đó, người phụ nữ trải qua giai đoạn tiền mãn kinh với nhiều thay đổi trên cơ thể và tâm sinh lý.
Để chẩn đoán mãn kinh, xét nghiệm máu thường được tiến hành để đo nồng độ estrogen, progesterone, testosterone và hormone kích thích nang trứng (FSH). Khi các mức này thấp và cạn kiệt thường là lúc chẩn đoán mãn kinh.
Lão hóa là một phần tự nhiên của cuộc sống và kéo theo đó là rất nhiều thay đổi như mãn kinh hay mãn dục.
Các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh:
- Hết kinh nguyệt.
- Nóng bừng.
- Khô âm đạo.
- Ham muốn tình dục thấp.
- Thay đổi tâm trạng, trầm cảm, lo lắng.
- Mất ngủ.
- Tăng cân.
- Nhiễm trùng đường tiết niệu.
- Rụng tóc nhiều, da khô.
- Đau đầu, đau ngực, sương mù não.
Rõ ràng là thời kỳ mãn kinh có thể gây ra một loạt các triệu chứng khó chịu đáng kể và tâm trạng bất thường. Thật không may, hầu hết phụ nữ sẽ phải đối mặt với những triệu chứng này khi thời kỳ mãn kinh bắt đầu nhưng có một số lựa chọn điều trị được thiết kế để giảm thiểu và kiểm soát những triệu chứng này cho đến khi cơ thể tìm thấy sự cân bằng mới.
2. Mãn dục nam là gì?
Cùng với quá trình lão hóa, nồng độ testosterone ở nam giới sẽ giảm sút, đặc biệt là sau tuổi 30. Testosterone là loại hormone chịu trách nhiệm mang lại cho nam giới giọng nói trầm, lông trên khuôn mặt và cơ thể cũng như khối lượng cơ bắp đặc trưng của giới. Tuy nhiên, mức giảm này thường rất chậm và giảm dần khoảng 1-2% mỗi năm sau 30 tuổi.
Sự suy giảm testosterone cuối cùng gây ra các triệu chứng mãn dục nam và thường ảnh hưởng đến nam giới lớn tuổi.
Các triệu chứng của mãn dục nam:
- Hói đầu hoặc làm mỏng chân tóc.
- Rối loạn cương dương.
- Mệt mỏi.
- Nóng bừng.
- Trầm cảm, lo lắng.
- Tâm trạng lâng lâng
- Năng lượng thấp.
- Mất khối lượng cơ bắp.
- Tăng mỡ trong cơ thể.
Thông thường, những triệu chứng này khá phổ biến ở một số bệnh lý khác dễ gây nhầm lẫn, đó là lý do nên tiến hành xét nghiệm máu để đo nồng độ testosterone thấp tới mức nào.
Ngoài ra, các xét nghiệm khác được sử dụng để loại trừ các tình trạng có thể gây ra các triệu chứng nêu trên. Khi những tình trạng đó đã được loại trừ, kết luận tiếp theo là chẩn đoán mãn dục nam.
ThS.BSCKII Nguyễn Trần Thành, Phó Trưởng khoa Phẫu thuật Tiết niệu – Nam học, Bệnh viện 19-8 cho biết, do việc mãn dục nam cũng như mãn kinh ở phụ nữ là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể nên không thể nào phòng tránh. Tuy nhiên có thể làm chậm quá trình hoặc không để tình trạng mãn dục nam đến sớm hoặc can thiệp với mục đích giúp tình trạng suy giảm khả năng sinh dục diễn ra không quá nặng nề.
3. Những điểm khác biệt quan trọng nhất giữa mãn kinh và mãn dục
3.1 Mãn kinh gây vô sinh, mãn dục thì không
Một thực tế phổ biến trong cuộc sống là thời điểm bắt đầu mãn kinh thường đánh dấu sự kết thúc giai đoạn sinh sản của người phụ nữ. Khả năng mang thai của phụ nữ mãn kinh gần như không còn và hiện không thể đảo ngược được.
Mặc dù người ta thường cho rằng mãn dục nam có thể gây ra chứng bất lực hoặc rối loạn cương dương, nhưng tình trạng mãn dục nam không ức chế khả năng sinh sản của nam giới. Tuy nồng độ testosterone giảm nhưng nam giới vẫn có thể sản xuất tinh dịch và có khả năng sinh sản.
Đây là một trong những khác biệt đáng kể nhất giữa mãn kinh nữ và mãn dục nam.
Phụ nữ mãn kinh là hết khả năng sinh sản nhưng nam giới mãn dục vẫn có tinh trùng và sinh con được.
3.2 Nội tiết tố mãn kinh giảm thay đổi nhanh, nội tiết tố mãn dục giảm dần nhưng dai dẳng
Thời kỳ mãn kinh có liên quan đến sự giảm đáng kể và nhanh chóng của các hormone liên quan đến tình trạng này. Trong giai đoạn mãn kinh, người ta thường chứng kiến sự sụt giảm estrogen, progesterone, testosterone và hormone kích thích nang trứng trong vòng vài tháng cho đến khi quá trình rụng trứng chấm dứt hoàn toàn.
Khi nói đến mãn dục ở nam giới, tốc độ thay đổi nồng độ hormone thực sự khá từ từ và có thể mất tới hàng chục năm. Trên thực tế, một số nam giới không bao giờ gặp phải bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng nào như kể trên.
3.3 Mãn kinh ảnh hưởng đến đa số phụ nữ, mãn dục chỉ ảnh hưởng đến nam giới có mức testosterone thấp
Dựa trên cơ chế dẫn đến sự khởi đầu của thời kỳ mãn kinh trong giải phẫu phụ nữ, tất cả phụ nữ đều phải trải qua tình trạng này vào một thời điểm nào đó trong đời. Thông thường, thời kỳ mãn kinh xảy ra đối với tất cả phụ nữ trong độ tuổi từ 40 – 60.
Ngược lại, mãn dục nam không nhất thiết ảnh hưởng đến tất cả nam giới. Theo các báo cáo hiện có, người ta đã phát hiện rằng hầu hết nam giới không bị giảm testosterone đáng kể hoặc nhanh chóng đến mức được chẩn đoán mãn dục nam. Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (American Urological Association – AUA), ước tính khoảng 30% nam giới ở độ tuổi 70 và 80 có mức testosterone thấp.
Hầu hết đàn ông lớn tuổi vẫn có mức testosterone trong phạm vi bình thường. Một số nam giới nhận thấy các triệu chứng suy giảm testosterone từ độ tuổi 30, những người khác ở độ tuổi 60 và một số trường hợp không có bất kỳ sự thay đổi nào.