Vô sinh nam có thể xuất phát từ nhiều lý do bao gồm số lượng tinh trùng thấp, hình dạng tinh trùng bất thường (hình thái), chuyển động dưới mức tối ưu (di động) và/hoặc liên quan đến chức năng như tắc ống dẫn tinh.
Trong một số trường hợp, cơ thể người đàn ông tiết ra kháng thể kháng lại tinh trùng của chính mình. Kháng thể kháng tinh trùng làm cản trở quá trình thụ tinh hay ảnh hưởng tới sự phát triển của thai nhi, là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng vô sinh ở nam giới .
Dưới đây là 10 nguyên nhân thường gặp khiến cho chất lượng tinh trùng kém và ảnh hưởng tới khả năng sinh sản của nam giới.
1. Thường xuyên tiếp xúc với nhiệt
Bạn có ngồi trong một thời gian dài (ví dụ như lái xe đường dài, thích đi xe đạp)? Bạn có sử dụng bồn tắm nước nóng, ghế ô tô có sưởi hoặc mặc đồ lót chật không? Tất cả những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng bình thường bởi vì chúng làm tăng nhiệt độ ở vùng bìu. Các nghiên cứu cho thấy các hành động hoặc hoạt động làm tăng nhiệt độ tinh hoàn có thể làm giảm số lượng tinh trùng.
Các hoạt động làm tăng nhiệt độ tinh hoàn có thể làm giảm số lượng tinh trùng.
ThS. BS Nguyễn Duy Khánh – Trung tâm Nam học, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết: Tinh hoàn nằm bên ngoài cơ thể trong bìu để giữ mát cho tinh trùng. Tinh hoàn của nam giới hoạt động ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể. Do đó, nam giới nên tránh tiếp xúc vùng tầng sinh môn và bộ phận sinh dục với nhiệt độ cao để đảm bảo chất lượng tinh trùng tốt nhất cũng như khả năng sinh sản.
2. Giãn tĩnh mạch thừng tinh
Đây là một tình trạng khá phổ biến ở nam giới gây ảnh hưởng tới sự sản xuất và chất lượng tinh trùng. Giãn tĩnh mạch thừng tinh là các tĩnh mạch bị giãn ra ở bìu, dẫn đến nhiệt độ ở tinh hoàn tăng cao, có thể dẫn đến các vấn đề về khả năng sinh sản.
3. Tiếp xúc với hóa chất
Sức khỏe tinh trùng có thể bị ảnh hưởng do tiếp xúc quá nhiều với một số yếu tố môi trường, chẳng hạn như hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu và kim loại nặng. Theo các chuyên gia, tiếp xúc trong thời gian dài với kim loại nặng như arsenic, chì, cadmium làm giảm số lượng tinh trùng.
Một nghiên cứu của Đại học Harvard (Hoa Kỳ) năm 2015 tiết lộ rằng những người đàn ông ăn trái cây và rau quả có dư lượng thuốc trừ sâu cao hơn có số lượng tinh trùng thấp hơn và tỷ lệ tinh trùng bình thường thấp hơn so với những người ăn sản phẩm có lượng thuốc trừ sâu thấp hơn.
4. Ăn nhiều thịt đã qua chế biến
Các loại thịt đã qua chế biến, chẳng hạn như thịt xông khói và xúc xích cũng có thể làm giảm số lượng tinh trùng. Trong một nghiên cứu khác của Đại học Harvard, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người đàn ông ăn từ 1-3 khẩu phần thịt chế biến mỗi ngày có chất lượng tinh trùng kém hơn những người ăn ít thịt nhất.
Trong khi đó, chất lượng tinh trùng tốt hơn ở những người đàn ông ăn cá béo hoặc cá trắng (ví dụ như cá tuyết, cá bơn, cá hồi, cá ngừ). Lưu ý rằng đậu nành cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng vì nó có chứa isoflavone giống như oestrogen, một loại hormone sinh dục nữ.
Nếu bạn thường xuyên tiêu thụ thịt chế biến thì đó cũng là một trong những tác nhân ảnh hưởng đến tinh trùng của bạn.
5. Hút thuốc lá gây hại tinh trùng
Hút thuốc lá đã được chứng minh là làm giảm cả số lượng tinh trùng và khả năng vận động của tinh trùng. Khói thuốc lá chứa rất nhiều chất độc gồm có: nicotin, các chất thơm thuộc nhóm benzen, CO2… có thể làm giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng.
6. Bức xạ từ điện thoại di động
Các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng wifi có thể làm giảm khả năng sinh sản của nam giới bằng cách giảm khả năng vận động của tinh trùng và tăng sự phân mảnh DNA của tinh trùng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiệt và bức xạ tỏa ra từ điện thoại di động có thể làm giảm khả năng vận động của tinh trùng khoảng 8,1%. Từ đó, một trong những hệ quả kéo theo làm giảm khả năng sinh sản của người đàn ông.
Nhiệt và bức xạ tỏa ra từ điện thoại di động có thể làm giảm khả năng vận động của tinh trùng
7. Tiếp xúc với bức xạ từ tia X hoặc điều trị ung thư
Với liều lượng phóng xạ cao, việc sản xuất tinh trùng có thể bị giảm mạnh hoặc mất vĩnh viễn. Các bệnh nhân nam bị ung thư được điều trị iode phóng xạ có thể bị giảm số lượng tinh trùng và bị vô sinh tạm thời trong khoảng 2 năm. Vì thế các bệnh nhân phải điều trị iode phóng xạ trong nhiều đợt (ví dụ điều trị ung thư tuyến giáp) thì nên gửi tinh trùng vào ngân hàng tinh trùng.
8. Thừa cân, béo phì cũng gây hại tinh trùng
PGS.TS Nguyễn Quang – Chủ tịch Hội Y Học giới Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Nam học, Bệnh viện Việt Đức cho biết: Béo phì có thể ảnh hưởng tới tỷ lệ bị suy sinh dục nam giới và là nguy cơ tiềm tàng của vô sinh nam giới. Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên hệ trực tiếp giữa chỉ số khối cơ thể và nồng độ testosterone máu, nghĩa là nếu chỉ số khối BMI càng tăng thì nồng độ testosterone máu càng giảm và ngược lại.
Trong một nghiên cứu của Đại học Harvard, người ta phát hiện ra rằng những người đàn ông thừa cân có khả năng có số lượng tinh trùng thấp cao hơn 11% và khả năng không có tinh trùng trong lần xuất tinh của họ cao hơn 39%.
Béo phì có thể làm giảm khả năng sinh sản bằng cách giảm mức testosterone (dự trữ nhiều chất béo hơn có thể biến testosterone thành nội tiết tố nữ oestrogen, dẫn đến làm chậm hoặc ngừng sản xuất tinh trùng), trực tiếp làm tăng nhiệt độ tinh hoàn do có thêm mô mỡ cách nhiệt và tăng nguy cơ rối loạn chức năng cương dương .
9. Quan hệ tình dục không thường xuyên
Những người đàn ông có số lượng tinh trùng bình thường kiêng giao hợp trong 11 ngày trở lên có thể bị giảm đáng kể tỷ lệ phần trăm khả năng vận động của tinh trùng và hình thái bình thường. Thiếu hoạt động tình dục thường xuyên có thể khiến “cậu bé” co lại, nghĩa là cơ trơn, elastin và các mô khác trong dương vật có thể bị ảnh hưởng.
10. Nhiễm trùng không được điều trị
Nhiễm trùng không được điều trị có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng hoặc gây ra sẹo ngăn chặn sự di chuyển của tinh trùng. Chúng bao gồm viêm mào tinh hoàn (viêm mào tinh hoàn) hoặc tinh hoàn (viêm tinh hoàn) và một số nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI), bao gồm cả HIV và lậu.